HARZ met kinderen | 23x Familie uitjes

Hoe leuk is een vakantie in de Harz met kinderen? De regio Harz is het noordelijkste middelgebergte in Duitsland. Het is een gebied met veel natuur, leuke dorpen en steden en in de winter is er soms zelfs wintersport mogelijk. In deze regio is er ontzettend veel te doen voor gezinnen, tijdens onze vakantie testten we een aantal uitjes. Blogger Alyt was er met haar gezin tijdens de zomervakantie en deelt haar tips voor dit gebied in Duitsland.

Wij verbleven twee weken in de Harz (Bad Harzburg), een natuurregio in het midden van Duitsland. Vanwege de coronacrisis waren niet alle zwembaden open en/of golden er beperkingen bij de diverse uitjes. Denk aan een maximaal aantal bezoekers, eenrichtingsverkeer, dragen van mondmasker in musea en adresgegevens achterlaten. Desalniettemin hebben wij ons prima vermaakt en ondervonden we er weinig hinder van.

Tip! Landal Salztal Paradies is een vakantiepark met een groot zwembad met waterglijbaan en golfslagbad. Dit mooie vakantiepark heeft veel faciliteiten en wordt goed beoordeeld voor een gezinsvakantie. Helaas is verblijven hier in de zomervakantie vaak vrij duur.

Vakantie Harz met kinderen

We beginnen met de HarzCard, want hiermee kun je meer dan 100 bezienswaardigheden en attracties in de regio Harz gratis bezoeken. Dat gaat onder andere om zwembaden, kastelen, mijnen, dierenparken, musea, kabelbanen. De keus is echt groot en er is voor ieder wat wils. Er zijn twee varianten verkrijgbaar: een voor 48 uur en een voor vier dagen. Om het maximale uit je HarzCard te halen is het slim om minimaal twee uitjes per dag te combineren. Blogger Alyt deed dit en hieronder beschrijft zij de uitjes die zij met de HarzCard hebben gedaan.

Let op: Kinderen onder de vier jaar krijgen gratis een bambino HarzCard in combinatie met een volwassen HarzCard. Elke activiteit kan maar een keer gratis bezocht worden met de HarzCard.

Harz met kinderen – Kinderuitjes dag 1

De Rammelsbergmijnen

De Rammelsbergmijnen liggen nabij de stad Goslar. De Rammelsberg is een berg van 636 meter hoog, en is onderdeel van het Harzgebergte. Op deze plek vond meer dan 1000 jaar lang mijnbouw plaats. Zilvererts was het belangrijkste product, vervolgens was dat koper en tenslotte lood. De mijnen zijn in 1988 gesloten.

De Rammelsbergmijnen staan sinds 1992 samen met het historische centrum van Goslar, op de Werelderfgoedlijst van Unesco. In 2010 heeft Unesco ook het watermanagementsysteem van de mijnen op de Werelderfgoedlijst toegevoegd. Via tunnels en beekjes werd het bergwater langs waterraderen geleid die pompen aandreven om water uit de mijnschachten te pompen. Waterbassins zorgden dat de watermolens die de mijnen van energie voorzagen ook in de droge maanden in werking bleven.

Met de HarzCard kun je gratis het museum bezoeken en 1 rondleiding kiezen. Wij kozen voor een Engelstalige tour (driving experience with open wagens). Helaas was er maar 1 Engelstalige beschikbaar, de rest is in het Duits.

In de voormalige omkleedruimte van de mijnwerkers moesten we een helm pakken. Wel een mooi gezicht, net als vroeger hing de mijnwerkersoutfit aan het plafond in een mandje. Met een kartrolsysteem kon je het mandje omhoog en omlaag hijsen.

De mijn in

We stapten buiten in open wagons en reden de mijn in. De mondmaskers moesten op en de karretjes waren om en om gevuld met mensen. We reden tot aan de liftschacht. Daar mochten we uitstappen en kregen we uitleg over de lift en hoe er werd gecommuniceerd met mijnwerkers die op verschillende lagen/verdiepingen aan het werk waren. Er waren maar liefst dertien verdiepingen in de mijn. Daarnaast hebben we ook gestaan in een soort machinekamer.

Voordat mijnwerkers de mijn in gingen wensten ze elkaar “glück auf” toe, wat zoiets betekent als kom veilig weer terug naar de oppervlakte.

Op het terrein staan verschillende gebouwen die je kunt bezoeken, zoals de energiecentrale en het magazijngebouw. Toen wij er waren was het ontzettend warm en we hadden niet zoveel zin om de hele tijd een mondmasker te dragen.

Je kunt bijvoorbeeld de geo- en mineraologische tentoonstelling zien of de cultuurhistorische tentoonstelling over 3000 jaar oude mijnbouw. We vonden het jammer dat er veel informatie alleen maar in het Duits staat beschreven. Bij binnenkomst kregen we wel een informatiefolder in het Nederlands.

Gondel Erlebnisbocksberg Hahnenklee #2

Tweede uitje met de HarzCard in de Harz met kinderen was de Gondel Erlebnisbocksberg Hahnenklee. Met de HarzCard kun je met een dichte gondel de berg op en weer af. Toen we eenmaal op de berg waren was het ontzettend druk. Er is een restaurant, een speeltuin, je kunt tegen betaling op de trampoline en het is het startpunt van wandel- en fietspaden (mountainbike).

Als je avontuurlijk bent ingesteld kun je ook met een bocksbergcart (driewieler) naar beneden crossen (staat niet op de HarzCard). Wij maakten een ritje in de rodelbaan (staat niet op de HarzCard). Dit is de BocksbergBob, zo’n 1250 meter lang. Er kunnen 2 personen in. Dit vonden wij heel gaaf. Het is ook nog eens super veilig. De bob zit vast aan een rails en remt automatisch af bij 40 km/u. Aan het einde van de baan werd de bob weer naar boven getrokken en konden we bij het startpunt weer uitstappen.

Harz met kinderen – uitjes dag 2

De Brockenbahn #3

Als je in de Harz bent kan een ritje met de stoomtrein over de “smalspoorlijn” niet ontbreken. Er zijn verschillende smalspoorlijntrajecten. Het bekendste traject is de Brockenbahn. Deze loopt vanuit Drei Annen Hohne, via Schierke, naar de top van de Brocken. Deze rit begint eigenlijk al in Wernigerode. Het maakt niet uit op welk perron je instapt, de prijs blijft hetzelfde. Je kunt een dag van tevoren tickets kopen (een tijd kun je niet reserveren). Een enkele rit met de Brockenbahn zit bij de 4-daagse HarzCard inbegrepen.

We waren al gewaarschuwd: kom op tijd, want anders zit de trein al vol. We waren 45 minuten voordat de eerste trein vanuit Drei Annen Hohe zou vertrekken in de ochtend al op het perron aanwezig. (Tip: vaak kun je op parkeerplaatsen alleen met contant geld in de parkeerautomaat betalen).

We liepen het perron op er werd al omgeroepen dat de eerste twee treinritten al vol waren. Dit stelde ons behoorlijk teleur: dan zouden we pas 13:00 kunnen vertrekken en we waren er al om 08:45.

Daarna zijn we naar Wernigerode gereden om te zien hoe het daar zit met parkeren en waar we eventueel de volgende keer konden instappen (immers maakt het qua prijs niet uit en voor de HarzCard ook niet). Op het perron sprak ik een Duits echtpaar aan die stonden te wachten op de trein en het bleek dat er een extra stoomtrein was ingezet. Mijn man heeft snel de auto ergens geparkeerd (geen idee of dat een officiële parkeerplaats was) en toen zagen we de stoomtrein al aankomen. Tickets kun je in de trein kopen. Met de HarzCard konden we een enkele rit mee, er werd een gaatje in onze HarzCard geknipt.

De meiden, mijn man en ik zaten verspreid in de coupe, maar gelukkig konden we allemaal zitten. Normaal gesproken zou de rit 1,5 uur duren. Helaas had de trein wat vertraging opgelopen. We vonden het wel heel gaaf om in een echte stoomtrein te zitten. Eenmaal op de top van de Brocken kozen we ervoor om het Brockenhaus te bezoeken.

Het Brockenhaus #4

In het Brockenhaus, gratis entree met de HarzCard, kun je allerlei dingen ontdekken omtrent de Brocken; de geschiedenis, de natuur en natuurlijk toen Duitsland nog was gescheiden (ten tijde van de muur). Het staat op de berg Brocken, op een hoogte van 1141 meter.

De entree was al direct leuk. De meiden konden op een bezemsteel zitten en op een scherm zagen ze zichzelf vliegen over de Brocken (hexenflug). Daarna konden we gaan ontdekken welke dieren in de omgeving leven, als je op de knopjes drukte kwamen ze tevoorschijn. De Brocken stond vroeger in Oost-Duitsland. De Stazi bouwde in 1985 een gebouw met een grote schotel voor het afluisteren van telefoongesprekken. Vele zend- en afluisterapparatuur kun je hier bezichtigen. Ook een grenspaal kun je hier bekijken. We hebben hier een uurtje rondgekeken.

Vervolgens zijn we lopend de berg afgegaan naar Schierke, waar we de bus pakten naar Wernigerode. Dat was een wandeling van zo’n 8 kilometer. Best pittig over rotsblokken, keien en langs stromende beekjes, een prachtige omgeving. En zo nu en dan hoorden en zagen we de stoomtrein voorbij komen.

Zwembad Halberstad #5

Een leuk uitje volgens de kinderen in de Harz is het zwembad Halberstad. Dit is een prachtig binnenzwembad met glijbaan en duikplanken. Vooral de glijbaan die je snelheid meet: die was het allerleukst. Er was ook een buitenzwembad en een gezellige waterspeelplaats (warm water) voor kinderen. In verband met corona konden we hier 1,5 uur zwemmen met de HarzCard. Echt een leuk zwembad om te bezoeken tijdens je vakantie in de Harz met kinderen.

Uitjes Harz – kinderactiviteiten dag 3

Phaneo Science Museum #6

Dit museum staat in het teken van wetenschap en techniek. Het staat ook nog eens recht tegenover de Volkswagenfabriek. In totaal kun je zo’n 350 proefjes/experimenten doen in het museum. In verband met corona konden wij er nu 300 doen, genoeg om je er een dag te vermaken. De ruimtes zijn verdeeld in onder andere natuurkundige proefjes en elektronische proefjes. Bij alle proefjes is zowel een Duitse als Engelse handleiding aanwezig. Daarnaast lopen er genoeg medewerkers rond die je graag helpen, ze spreken ook goed Engels.

We wilden alle proefjes wel doen. Met een robot praten, je schaduw vast laten leggen, ballen laten balanceren op lucht. Zoveel te doen en te zien. Het werd een geweldige ochtend vol experimenten. De meiden vonden de draaiende tunnel het allerleukst (zoiets als het draaiende huis in de Efteling).

Daarnaast is er 3 keer per dag een show. De show waar wij naar hebben gekeken ging over stikstof. Voor een hapje en een drankje kun je in het restaurant terecht. (Website)

Zwembad Vitamar #7

In Vitamar konden we 1,5 uur gratis zwemmen met de Harz Card. Prima zwembad, met verschillende glijbanen, een buitenbad en ook weer duikplanken. Beetje jammer dat het stoplicht bij de glijbaan ontzettend lang duurde voordat ie op groen sprong.

Uitjes Harz: dag 4

Stoeltjeslift Rosstrappe in Thale #8

Met deze open stoeltjeslift (met en zonder regenkap) kom je niet op de berg waar de Hexenplatz zich bevindt, maar heb je wel mooi uitzicht over het Bodetal. Wij gingen alleen maar even naar boven voor het uitzicht. (let op: de Hexenplatz staat op een andere berg)

Om naar de Hexenplatz te gaan kun je de kabelbaan nemen (staat niet op de HarzCard) of met de auto naar boven rijden. Er is een grote parkeerplaats. Aan het plein staan eetgelegenheden, toiletgebouw, een dierentuin, de Harzbob en een Heksenhuis. Met de HarzCard kun je de dierentuin en het heksenhuis gratis bezoeken.

Tierpark Thale / Dierenpark Thale #10

We vonden het een verouderd dierenpark en niet echt de moeite waard om te bezoeken als je in de Harz met kinderen bent. De dieren hadden ook geen grote verblijven en zagen er niet blij uit. Beetje zielig, vonden we het. Wel was er een nieuwe speeltuin, daar was het ook het drukst. Ook kun je gratis midgetgolfen in het dierenpark, daar werd volop gebruik van gemaakt. Het is er niet heel groot. Met een uurtje hadden we het wel gezien.

Vooral voor kleine kinderen is het Heksenhuis hier erg leuk om te bezoeken. Rondom het huis was een kleine route door het bos waar allerlei houten heksen stonden opgesteld. Ook stond er een pratende boom (in het Duits). Het heksenhuis zelf staat op de kop en alles wat erin staat ook. Wij hadden het huis in een kwartier wel gezien.

Zwembad Landal Salztal Paradies #12

Dit was het topuitje van de dag, zwemmen in Landal Salztal Paradies. Er is een te gekke wildwaterglijbaan, waarbij je verplicht in een band moet gaan zitten. De band hang je na afloop in een katrol die de band weer aan het begin van de glijbaan brengt. Er was een buitenbad (niet heel groot), een snelstromend bad, bubbelbad en een golfslagbad. We hebben er ons prima vermaakt. Ik dacht dat we 2 uur gratis mochten zwemmen met de HarzCard (vanwege corona iets korter dan normaal).

Kinderactiviteiten in de Harz met kinderen

In de Harz is nog veel meer te doen, dus we delen een aantal extra tips die wij graag eens zouden testen.

#1 De stad Bad Harzburg heeft een boomtoppenwandeling, de Burgberg kabelbaan en de boomtoppenwandeling met 1.000 meter door de bergtoppen. De boomkroonwandeling biedt een korte wandeling langs 50 avonturenstations over de natuur van het Harzgebergte. Het startpunt van de 1.000 meter hoge route is vlakbij het gondelstation op de Großer Burgberg. Vastgebonden in een harnas kun je een snelheid van 12-15 km/u halen. De rit duurt ongeveer 6 minuten.

#2 Speeltuin Robinson – Deze gave speeltuin ligt in het centrum van het UNESCO Werelderfgoed “Oberharz-Wasserment”. De twee verdiepingen tellende spiraaltoren met klimpad, glijbaan en 45 meter lange kabelbaan om op te spelen is cool. Er is ook een kleine waterspeeltuin in de zomer.

#3 Avonturenpark Straussberg – Naast berberapen, ringstaartmaki’s en zwart-witte makaken leven hier ook kangoeroes. Een andere leuke attractie is de zomerrodelbaan, een afdaling met een lengte van 760 meter, 5 steile bochten en een hoogteverschil van 44 meter. Het seizoen loopt van 1 april tot 31 oktober. (website)

#4 Recreatie- en recreatiepark “Possen“: Hier zijn verschillende dierenverblijven, grote speeltuinen, springkussens, kinderboerderij en een speeltuin. Er is ook een hoog touwenparcours en een klimtuin voor kinderen. Er is ook een restaurant met een biertuin. Er is ook een binnenspeeltuin van 850 m² met trampolines, een soft play arena, een multifunctioneel speelveld, een klimmuur, een ballenbak, een indoor jungle gym en een peuterruimte met een rustige zone.

#5 Tot de faciliteiten van het Wipperia Funpark behoort een 1000 meter lange zomerrodelbaan. Met een snelheid tot 45 km/u gaat hij over 10 steile bochten en 2 S-bochten de berg af. Je kunt ook klimmen in het klimpark. Je kunt ook klimmen in het klimpark, dat geschikt is voor kinderen vanaf 8 jaar onder begeleiding van een volwassene.

Wernigerode

Blogger Karlien bezocht de Harz op de terugweg van een vakantie in Tsjechië. Zij verbleven in de leuke stad Wernigerode, met een historische binnenstad en de gerestaureerde, kleurrijke vakwerkhuizen. Deze stad ligt in het noorden van het Harzgebergte. Deze stad heeft de bijnaam “De bonte stad van de Harz”.

Kasteel Wernigerode

Vanuit het centrum liepen we omhoog naar kasteel Wernigerode. Dit kasteel ligt prachtig boven de stad en vanuit de tuinen kijk je uit over de omgeving. Wij liepen naar het kasteel vanuit het centrum, maar er is ook een toeristentrein en een kasteeltrein. Buiten zijn er terrastuinen met een pergola, een waterbassin en een grot. Als de kinderen willen spelen, kunnen ze naar de speeltuin in de voormalige renaissancetuin. Je kunt de kasteelzalen bezoeken tijdens openingsuren.

Tierpark Christianental

Daarna liepen we door naar de dierentuin, die op ongeveer 15 minuten lopen van het kasteel ligt. Het was inmiddels aan het einde van een warme reisdag en de kinderen waren moe, dus we hebben maar een paar verblijven gezien en kunnen niet veel zeggen over dit park. Hier kun je allerlei inheemse dieren zien, zoals edelherten en wilde zwijnen. Er is onder andere ook een speeltuin en een kinderboerderij. De toegangsprijs is 1,- per persoon. – Website

Miniatuurpark

Het miniatuurpark “Kleiner Harz” toont meer dan 60 culturele en historische bezienswaardigheden van het Harzgebergte op een schaal van 1:25. Binnen een paar minuten kan je hier van het keizerlijk paleis in Goslar naar kasteel Wernigerode te lopen. De miniatuurgebouwen worden omlijst door het liefdevol ontworpen landschap met bonsaibomen, bergen, rotsen en beekjes. Bij het nagebouwde station Wernigerode Westerntor kunnen spoorwegliefhebbers de smalspoortrein door het berglandschap naar de Brocken zien rijden.

Het Bürgerpark is ook een avonturen- en speelparadijs in de Harz met kinderen van alle leeftijden. Kinderen kunnen zich naar hartenlust uitleven op de vele speeltuinen. In de zomermaanden is er nu ook een waterspeelplaats met pompen, schoepenraderen, fonteinen en andere waterspeeltoestellen. Kinderen met een handicap kunnen hier ook spelen, want de speeltuin is grotendeels drempelvrij.

In het sprookjespaviljoen kun je luisteren naar Harz sagen en sprookjes. Onze “Minipark AR” app is ook gloednieuw. Samen met de Brockenbande kunnen kleine avonturiers 10 spannende minigames en puzzels oplossen en de “Kleine Harz” interactief verkennen.

Luchtvaartmuseum Wernigerode

Er is een museum over luchtvaart en technologie in deze stad. Hier kunnen kinderen een aantal natuurkundige experimenten uitvoeren om erachter te komen waarom dingen blijven vliegen. Ze kunnen ook in verschillende cockpits plaatsnemen en er is een gratis audiotour. Het grootste deel van dit museum is overdekt. De simulatorvluchten voor kinderen vanaf 8 jaar moeten van tevoren worden geboekt, zie de website!

Overnachtingstip: wij verbleven bij HKK Hotel Wernigerode. Dit is een wat luxer hotel met grote familiekamers. Het hotel ligt in het stadscentrum, parkeren kan voor een paar euro in de naastgelegen parkeergarage. Enorm pluspunt aan dit hotel is de hele grote speelkamer onderin het hotel. Daarnaast is trouwens een saunaruimte met jacuzzi voor de ouders. Wij zouden hier zeker nog eens boeken als we een weekend naar de Harz zouden gaan, of wanneer we weer op doorreis zijn.

Wandelen in de Harz met kinderen

De Harz is bij uitstek een plek om mooie wandeltochten te maken met het gezin. Enkele tips voor gezinsvriendelijke routes:

• Löwenzahn-Entdeckerpfad
• Baumwipfelpfad Harz, een 1000 meter lang boomkroonpad tot 26 meter hoogte. Bovenin is er de skywalk. Dit is een 15 meter lange steiger met een glasbodem van ongeveer 4 meter.
• Naturmythenpfad (ongeveer 6 km)
• Wandel vanaf Schierke de Brocken op, dit is de kortste route omhoog. (5,5 km)

Bezienswaardigheden in de Harz met kinderen

Kasteel Falkenstein

Een leuk uitstapje is een bezoek aan kasteel Falkenstein. Dit kasteel werd in de 12e eeuw gebouwd boven de rivier de Selke en ligt aan de “Romaanse Strasse”. Het kasteelmuseum heeft de afgelopen jaren uitgebreide renovatiewerkzaamheden uitgevoerd in de kasteelvertrekken. Er zijn nu verschillende tentoonstellingen te zien. De HarzCard is hier geldig.

Quedlinburg

De stad Quedlinburg ligt aan de noordoostelijke rand van het Harzgebergte en is een van de mooiste vakwerksteden van Duitsland. Het is misschien ook wel de mooiste stad in de regio en een echte aanrader voor een bezoek aan het Harzgebergte met kinderen. Er zijn meer dan 1300 vakwerkhuizen, waaronder het oudste vakwerkhuis van het land. Een van de mooiste is het gildehuis “Zur Rose” uit 1612, en het stadhuis met het standbeeld van Roland is ook de moeite waard. Er is ook de Schlossberg, het renaissancekasteel, de Wipertikirche en de kloostertuin aan de voet van de Schlossberg.

Ben je hier in de zomermaanden? Net buiten de stad is er een leuke waterspeeltuin. (Maps)

Barbarossagrot

De Barbarossagrot bevindt zich in het Kyffhäuser gebergte in de zuidelijke Harz. Deze grot werd bij toeval ontdekt door mijnwerkers in 1865. Het bijzondere aan de Barbarossagrot is dat hij is gemaakt van anhydrietgesteente, dat slechts in één andere grot ter wereld wordt aangetroffen. Om de grot te bezoeken, moet je deelnemen aan een rondleiding. Dit is de moeite waard vanwege de rotsformaties en de helder groenblauwe meren. De rondleiding duurt ongeveer een uur en beslaat een afstand van 800 meter.

Het GeoErlebnisLandschaft is ontworpen voor jonge kinderen. Hier kunnen ze spelenderwijs ontdekken en leren. Er is de mijnstad Loren en een ongeveer 50 meter lange route met verschillende avontuurlijke mijngangen. Kinderen kunnen op verschillende stations interessante weetjes leren over de grot, de mijnbouw en het GeoPark.

Iberg druipsteengrot

Een andere attractie zijn de druipsteengrotten van Iberg. Het is al sinds 1874 een van de meest bezochte attracties in de Harz. De zeldzame vorm van de formatie maakt het uniek als showgrot. Deze grot heeft de kalksteen van een voormalig koraalrif. Er zijn ook veel jongere sinterwatervallen, machtige stalactieten en prachtige details en kleuren. Voor kinderen is het net een mysterieuze onderwereld met de goedmoedige dwergenkoning Hübich. Volgens de legende leefde en delfde hij met zijn volk in Iberg. Er ligt een geocache of aardcache in de grot. Kinderwagens moeten buiten de grot blijven vanwege de steile treden. Je moet je kind in een draagdoek of draagzak door de grot dragen. Eén hand moet vrij blijven voor de leuning!

Kindervakanties in de Harz met kinderen

Wil je ook op vakantie naar deze regio en zoek je tips voor accommodaties? Dit zijn een aantal plekken waar wij zijn geweest of waar wij zouden boeken:

Appartement-Hotel-Anlage Tannenpark in Tanne heeft een binnenzwembad. Er zijn kamers, appartementen en vakantiehuizen.

Vakantiepark Harz met kinderen

Alyt was in het zwembad van het Landal Salztal Paradies. Op dit vakantiepark zijn er veel faciliteiten, waaronder een groot zwembad met waterglijbaan en golfslagbad.

• Zwemparadijs
• Indoorspeelparadijs (tegen betaling)
• Fun & Entertainment-programma tijdens de vakanties
• Bowling, tafeltennis & nog veel meer

HASSERÖDER is een vakantiepark in het Duitse Wernigerode. Er is onder andere een subtropisch zwembad en een grote indoorspeeltuin.

• Grote indoorspeelhal van 600m² (t/m 11 jaar gratis toegang)
• 2 kegelbanen, biljart (tegen betaling)
• Darten, airhockey (tegen betaling)
• De indoor plaza biedt plezier voor jong en oud
• Binnenzwembad

Onze vakantie in de Harz met kinderen

We waren bijna 2 weken op vakantie in de Harz met kinderen. Een regio met mooie natuur en veel mogelijkheden voor uitjes. Zeker een bestemming die leuk is voor een gezinsvakantie en zeker de moeite waard om nog eens terug te komen.

Als we (2 volwassenen+2 kinderen) al deze activiteiten zonder HarzCard hadden gedaan waren we in totaal € 337,- kwijt. Met de vierdaagse HarzCard (2 volwassenen+2 kinderen) ben je € 196,- kwijt. De HarzCard is het geld waard, als je binnen een aantal dagen veel uitjes wilt doen! Reken wel vooraf uit welke uitjes je wilt doen en of het aanschaffen van deze kaart voordelig is voor jouw gezin.

Meer over Duitsland:

• Onze gastblogger bezocht de Duitse waddenkust
• Lees wat je doet in Hannover
• En lees over Rothenburg ob der Tauber